- Oltindan valyuta sifatida va qiymat ombori sifatida foydalanish tarix davomida davom etgan va oltin savdosi yillar davomida bir necha muhim o’zgarishlarga duch kelgan.
- Zamonaviy oltin bozori global bozor bo’lib, oltin butun dunyo bo’ylab birjalarda sotiladi.
Oltin asrlar davomida qimmatbaho tovar bo’lib kelgan va uning savdosi vaqt o’tishi bilan sezilarli darajada rivojlangan.
Oltin savdosi tarixi qadimgi tsivilizatsiyalarga borib taqaladi, u erda oltin pul birligi va boylik va kuch ramzi sifatida ishlatilgan. Qadimgi Misrda oltin qazib olinib, zargarlik buyumlari va boshqa bezak buyumlarini yaratishda foydalanilgan va u ayirboshlash vositasi sifatida ham ishlatilgan. Qadimgi Rimda oltin tangalar zarb qilingan va pul birligi sifatida ishlatilgan, Rim imperiyasi esa oʻzining keng oltin savdosi bilan mashhur edi.
Oltindan valyuta sifatida va qiymat ombori sifatida foydalanish tarix davomida davom etgan va oltin savdosi yillar davomida bir necha muhim o’zgarishlarga duch kelgan. Oltin savdosi tarixidagi eng muhim voqealardan biri oltin standartlarining yaratilishi bo’lib, ularda mamlakat valyutasining qiymati oltin qiymatiga bog’langan tizimlar edi. Bu boshqa tovarlarga nisbatan oltinning qiymati nisbatan barqaror bo’lganligi sababli barqarorroq va bashorat qilinadigan valyuta kurslarini ta’minlash imkonini berdi.
Oltin standarti 19-asr va 20-asr boshlarida keng qoʻllanildi va u jahon iqtisodiyotida muhim rol oʻynadi. Biroq, oxir-oqibat oltin standartidan voz kechildi va oltin boshqa tovarlar kabi sotila boshlandi, oltinning qiymati talab va taklif kuchlari tomonidan belgilanadi.
Zamonaviy oltin bozori global bozor bo’lib, oltin butun dunyo bo’ylab birjalarda sotiladi. Oltinning eng katta bozori Londonda joylashgan va oltinning kunlik narxini belgilash uchun mas’ul bo’lgan London Bullion Market Association (LBMA) hisoblanadi. Boshqa yirik oltin bozorlariga Shanxay oltin birjasi, Nyu-York tovar birjasi va Tokio tovar birjasi kiradi.
Oltin turli shakllarda, shu jumladan tangalar, baralar va zargarlik buyumlari ko’rinishidagi jismoniy oltin, shuningdek, fyuchers shartnomalari, optsionlar va birja fondlari (ETF) kabi moliyaviy vositalarda sotiladi. Ushbu moliyaviy vositalar investorlarga oltin bozoriga haqiqiy oltinga egalik qilmasdan ta’sir qilish imkonini beradi.
Elektron savdo maydonchalarining rivojlanishi oltin bozoriga ham sezilarli ta’sir ko’rsatdi, chunki bu investorlarga oltin va boshqa tovarlarni onlayn sotib olish va sotishni osonlashtirdi. Bu oltin bozorining likvidligini oshirdi va uni butun dunyodagi investorlar uchun qulayroq qildi.
Oltin bozorining asosiy omillaridan biri investor talabi bo’lib, unga iqtisodiy sharoitlar, siyosiy beqarorlik va valyuta qiymatlari kabi turli omillar ta’sir ko’rsatishi mumkin. Oltin ko’pincha iqtisodiy noaniqlik davrida xavfsiz aktiv sifatida ko’riladi, chunki u moliyaviy inqiroz davrida o’z qiymatini saqlab qolish tajribasiga ega.
So’nggi yillarda Xitoy va Hindiston kabi rivojlanayotgan bozorlardan oltinga talab ortib bormoqda, chunki bu mamlakatlarda o’sib borayotgan o’rta sinf oltin zargarlik buyumlari va boshqa oltin asosidagi mahsulotlarga talabning oshishiga olib keldi. Shuningdek, butun dunyo bo’ylab markaziy banklar tomonidan oltinga bo’lgan talabning ortishi kuzatildi, chunki ko’plab markaziy banklar o’z mablag’larini diversifikatsiya qilish va valyuta o’zgarishidan himoya qilish usuli sifatida o’zlarining oltin zaxiralarini oshirmoqdalar.
Oltin bozoriga texnologiya taraqqiyoti va oltinni qazib olish va qayta ishlashning yangi usullarini ishlab chiqish ham ta’sir ko’rsatdi. Misol uchun, siyanidli yuvish usulidan foydalanish past darajadagi ruda konlaridan oltin qazib olishni osonlashtirdi va tejamkor bo’ldi, bu esa oltinning global ta’minotini oshirdi.
Xulosa qilib aytganda, oltin savdosining evolyutsiyasi turli omillar, jumladan, oltin standartlarining rivojlanishi, jahon bozorlarining o’sishi, texnologiyaning ta’siri va investor talabining o’zgarishi bilan shakllangan. Oltin asrlar davomida qimmatbaho va izlanuvchan tovar bo’lib qoldi va u yillar davomida jahon iqtisodiyotida muhim rol o’ynashda davom etishi mumkin.
